ปราสาทหินวัดสระกำแพงน้อย ศรีสะเกษ

ปราสาทสระกำแพงน้อย
ตั้งอยู่ที่บ้านกลาง ตำบลขยง ห่างจากตัวจังหวัด 8.7 กิโลเมตรอยู่ด้านขวามือ ติดเส้นทางสายศรีสะเกษ-อุทุพรพิสัย (ทางหลวง 226) ปราสาทหินสระกำแพงน้อยประกอบด้วยปรางค์และวิหารก่อด้วยศิลาแลงด้านหน้าปรางค์มีสระน้ำใหญ่ ทั้งปรางค์ วิหาร และสระน้ำล้วนล้อมรอบด้วยกำแพงศิลาแลงเคยมีทับหลังประตูสลักเป็นพระวรุณเทพเจ้าแห่งฝนประทับบนแท่น มีหงส์แบก 3 ตัวอยู่เหนือเศียรเกียรติมุข เป็นศิลปะแบบบาปวนมีอายุราวพุทธศตวรรษที่ 16 สันนิษฐานว่าปราสาทหินแห่งนี้เดิมเป็นศาสนสถานมาก่อน แล้วต่อมาในพุทธศตวรรษที่ 18 รัชสมัยของพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 อาจมีการบูรณะหรือสร้างเพิ่มเติมขึ้นใหม่สังเกตได้จากมีสถาปัตยกรรมแบบบายนอยู่ด้วยสิ่งก่อสร้างดังกล่าวเรียกกันในสมัยนั้นว่า “อโรคยาศาล” หมายถึง สถานพยาบาลหรือสุขศาลาประจำชุมชนนั่นเอง

ปราสาทสระกำแพงน้อย เป็นโบราณสถานที่สำคัญแห่งหนึ่งในจังหวัดศรีสะเกษ เป็นศิลปะเขมรแบบบายน สันนิษฐานว่าบริเวณนี้คงจะเป็นที่ตั้งชุมชนโบราณมาก่อนภาพจำหลักทับหลังบางชิ้นมีอยู่ในราวพุทธศตวรรษที่ 16 แต่สิ่งก่อสร้างอื่นที่ปรากฏนั้นเป็นสิ่งก่อสร้างในราวพุทธศตวรรษที่ 18 หรือในรัชสมัยพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 ปราสาทสระกำแพงน้อยเป็นศาสนสถานในศาสนาฮินดู ลัทธิไศวนิกาย และเป็นอโรคยาศาลด้วยปราสาทสระกำแพงน้อย มีองค์ประกอบสำคัญดังนี้
1. กำแพงแก้ว
ก่อด้วยศิลาแลงสูง 1.80 เมตร เป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้ากว้าง 21.50 เมตร ยาว 34.50 เมตร ล้อมรอบองค์ปราสาทปัจจุบันพังทลายลงเกือบหมดสิ้น

2. โคปุระหรือซุ้มประตู
ซึ่งเป็นส่วนที่เชื่อมต่อกับแนวกำแพงแก้วอยู่ทางด้านตะวันออก กรอบประตูทำด้วยหินทราย ซุ้มประตูทำด้วยศิลาแลงวางซ้อนทับกันเป็นรูปหน้าจั่วด้านข้างมีหน้าต่างเตี้ยๆกรอบและลูกกรงหน้าต่างทำด้วยหินทราย ซุ้มประตูทางเข้ามีขนาดกว้าง 10 เมตร สูง 12 เมตร ด้านทิศตะวันออกเฉียงใต้ห่างจากบริเวณประตูเล็กน้อย มีทับหลังจำหลักเป็นรูปพญานาคกำลังแผ่พังพานแต่ลวดลายถูกทำลายไปอย่างน่าเสียดาย

3. ปรางค์หรือองค์ปราสาท
มีฐานเป็นรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส ขนาด 4.90 เมตร ก่อด้วยสิลาแลงย่อมุมสูง 11 เมตร ประตูเข้าหันหน้าไปทางด้านทิศตะวันออก กรอบและเสาประตูทำด้วยหินทราย มีลักษณะเป็นรูปแปดเหลี่ยม เดิมทีเดียวประตูมีมุขยื่นออกมาประมาณ 2.70 เมตร (ปัจจุบันพังหมดแล้ว) ภายในองค์ปราสาทเป็นห้องแคบๆ เคยมีฐานศิลาแลงซึ่งเป็นที่ประดิษฐานศิวลึงค์ด้วย แต่ปัจจุบันหายไป สำหรับด้านหลังองค์ปราสาททำเป็นประตูหลอก

4. วิหาร หรือบรรณาลัย
ก่อด้วยศิลาแลง กว้าง 3.65 เมตร ยาว 5.80 เมตร อยู่ทางด้านทิศตะวันออกเฉียงใต้ขององค์ปราสาท (ติดกำแพงแก้ว) มีประตูเข้าออกทางด้านทิศตะวันตก มีทับหลังจำหลักเป็นรูปพระวิรุณประทับบนแท่น มีหงส์แบกสามตัว

5. สระน้ำ หรือบาราย
เยื้องแนวกำแพงแก้วไปทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือ ประมาณ 5 เมตร มีสระน้ำหรือบาราย กว้าง 9 เมตร ยาว 11 เมตร ลึกประมาณ 3 เมตร ผนังขอบสระก่อด้วยสิลาแลงทอดเป็นชั้นๆ ลงไปถึงก้นสระ สันนิษฐานว่าเป็นสระน้ำศักดิ์สิทธิ์ที่ใช้ในการประกอบพิธีกรรมทางศาสนาและอาจใช้ทั้งการบริโภคและอุปโภคด้วยเพราะมีน้ำขังตลอดปี ห่างไปอีกประมาณ 60 เมตร มีสระน้ำขนาดใหญ่กว้างประมาณ 80 เมตร ยาว 150 เมตร ลึกประมาณ 3 เมตร และรอบๆ คันขอบสระ มีต้นไม้ (ต้นยาง กะบาก) ขึ้นอย่างหนาแน่นทำให้ภูมิทัศน์โดยทั่วไปดูร่มรื่น

ปราสาทสระกำแพงน้อยในปัจจุบันชำรุดทรุดโทรมมากซึ่งอาจเนื่องมาจากกาลเวลา น้ำฝนและแรงสั่นสะเทือนของรถยนต์ล้วนมีผลกระทบต่อการดำรงอยู่ของปราสาทแม้มีจะเหล็กค้ำยันไว้ก็ยากที่จะทำให้องค์ประสาทมีความมั่นคงและยืนยงอยู่ได้ หากรัฐบาลหรือหน่วยที่เกี่ยวข้องไม่เร่งปฏิสังขรณ์เป็นการด่วน

การเดินทางห่างจากตัวจังหวัดประมาณ 8 กิโลเมตร ตามทางหลวงหมายเลข 226 (สายศรีสะเกษ-อุทุมพรพิสัย) อยู่ด้านขวา

• ก่อนหน้า
• ต่อไป